مقدمه
اكثر شركتها و كارخانجات جهت توليد و ارائه خدمات خود نياز به اين دارند كه اقلام مصرفي خود را در آنجا قرار مي دهند . نحوه استفاده از انبار و همچنين سيستم انبار يكي از عوامل مؤثر و مهم در امر توليد مي باشد .
انبار در شركتهاي توليدي و كارخانجات بيشتر شامل مواد اوليه ، ابزار آلات ، كالاي ساخته شده و ضايعات مي باشد . در صورتيكه در شركتها و مؤسسات خدماتي انبارها معمولاً كوچكتر از انبارهاي شركتهاي توليدي است و شامل لوازم مصرفي وابزارآلات مي باشد . در شركتهاي بازرگاني نيز انبار شامل كالاهاي خريداري شده و در واقع كالاهاي آماده براي فروش مي باشد . در اين پژوهش سعي شده است جهت آشنايي علاقمندان پيرامون انبار ، سيستم انبار ، كدينگ ، انبارگرداني و … توضيحات مختصري جمع آوري و ارائه گردد .
اين پژوهش با عنايت به سيستم انبار شركت « تجهيزات و ايمني راهها » تدوين گرديده است .
انبـار
در كليه شركتها واحدي بنام انبار وجود دارد كه در واقع مسئوليت تداركات و پشتيباني توليد را به عهده دارد و اكثر احتياجات مربوط به توليد را مرتفع مي كند . به عنوان مثال اگر در حين توليد نياز به مواد اوليه يا مواد شيميايي و يا قطعاتي از يك دستگاه باشد در صورت نبود انبار تا زمان خريداري جنس يا مواد مورد نظر توليد به حالت تعطيل درخواهد آمد . در صورتيكه با وجود انبار بسياري از اين قبيل مشكلات برطرف خواهد شد .
تقسيم انبار
به لحاظ نوع ، كاربرد ، نحوه نگهداري و حجم اقلام انبار ، انبار يك شركت معمولاً به چند انبار تقسيم مي شود كه ابن انبارها ممكن است در يك مكان و يا اينكه در چند نقطه ( احتمالاً دور از هم ) مستقر شوند مثلاً برخي از مواد شيميايي در اتاق سرد نگهداري مي شوند تا از تبخير سريع آنها جلوگيري شود . و يا الكترودهاي مخصوص جوشكاري در درون دستگاهي بنام « آون » نگهداري مي شوند تا از جذب رطوبت و اخلال در هنگام جوشكاري جلوگيري شود . دماي حرارت داخل اين دستگاه قابل تنظيم بوده ولي دماي نگهداري الكترودهاي صنعتي 350 درجه سانتيگراد ميباشد .
نگهداري برخي از اقلام مانند ضايعات توليد در فضاي باز مشكلي ايجاد نمي كند ولي قطعات فلزي و ابزارآلات را حتماً بايد در جايي مسقف و دور از معرض باران و نور آفتاب قرار داد .
با توجه به توضيحات اخير شركت « تجهيزات و ايمني راهها » انبار خود را به انبارهاي :
1- انبار مواد اوليه
2- انبار محصول
3- انبار كالاي ساخته شده
4- انبار لوازم يدكي و قطعات
5- انبار ابزارآلات
6- انبار سوخت و مواد شيميايي
7- انبار ضايعات ، تفكيك نموده است .
ذكر اين نكته قابل توجه است كه در شركت تجهيزات وا يمني راهها تفاوتي ميان انبار محصول و انبار كالاي ساخته شده وجود دارد و آن اين است كه محصول به كالايي اطلاق مي شود كه در جاي ديگري ساخته شده و فقط بابت كارهاي جانبي از قبيل رنگرزي ، گلاسبيركاري ، مونتاژ و … به شركت آورده شده است ولي كالاي ساخته شده از ابتدا در شركت ساخته مي شود .
انبار مواد اوليه نيز شامل مواد خامي است كه مستقيماً وارد خط توليد مي گردد .
انبار لوازم يدكي شامل قطعات و لوازمي است كه درون دستگاهها مورد استفاده قرار مي گيرد و در صورت خراب شدن نياز به تعويض دارند ، از قبيل بلبرينگ ، چرخ دنده ، تسمه ، واشر و … .
انبار ابزارآلات مربوط به ابزار كار و ابزاري است كه بوسيله آنها خرابي دستگاههاي توليد مرتفع مي گردد مانند انواع آچار ، پيچ گوشتي ، فنر و … .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پيشگفتار
مقدمه
فصل اول : كليات
تاريخچه شركت 7
انبارها 8
كدينگ 8
نحوه ورود و خروج كالا از انبار 9
فرمهاي مورد استفاده در انبارهاي شركت تجهيزات ايمني راهها 10
انبارگرداني 12
فصل دوم : شناسايي انبار
مقدمه 17
هدف و اهميت انبارداري 19
انبار و انواع آن 22
انبارهاي سازمانهاي توليدي و صنعتي 27
موجوديهاي انبار ( انواع انبار ) 30
محل سازماني و تشكيلات داخل انبار 37
مشخصات انباردار 39
اهم وظايف انباردار 41
رعايت اصول ايمني و حفاظت در انبار 42
انبار اسقاط يا انبار لوازم فرسوده 43
واحد كنترل انبار يا كنترل اقلام 44
فصل سوم : طبقه بندي كالاها ، كدگذاري و تنظيم كالاها در انبار
طبقه بندي كالاها 48
محاسن طبقه بندي كالاها 49
خصوصيات طبقه بندي صحيح 50
مباني طبقه بندي كالاها 51
كدگذاري كالاها 52
ضرورت و شرايط كدگذاري 54
خصوصيات يك نظام كدگذاري صحيح 55
علل استفاده از نظام كدگذاري 56
روشهاي كدگذاري 59
كدگذاري بر اساس طبقه بندي كالاها 61
كد ميله اي ( خط نما ) 62
استقرار كالاها در انبار 64
چيدن و استقرار كالاها در انبار 65
استفاده از حداكثر فضاي انبار 67
وسايل كار در انبار 69
نظامهاي خروج كالا از انبار 70
روشهاي انباركردن كالا 72
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پيشگفتار 1
فصل اول : كليات
تاريخچه شركت 2
انبارها 3
كدينگ 3
نحوه ورود و خروج كالا از انبار 3
فرمهاي مورد استفاده در انبارهاي شركت تجهيزات ايمني راهها 4
انبارگرداني 5
فصل دوم : شناسايي انبار
مقدمه 7
هدف و اهميت انبارداري 8
انبار و انواع آن 10
انبارهاي سازمانهاي توليدي و صنعتي 13
موجوديهاي انبار ( انواع انبار ) 15
محل سازماني و تشكيلات داخل انبار 19
مشخصات انباردار 20
اهم وظايف انباردار 21
رعايت اصول ايمني و حفاظت در انبار 22
انبار اسقاط يا انبار لوازم فرسوده 23
واحد كنترل انبار يا كنترل اقلام 24
فصل سوم : طبقه بندي كالاها ، كدگذاري و تنظيم كالاها در انبار
طبقه بندي كالاها 25
محاسن طبقه بندي كالاها 25
خصوصيات طبقه بندي صحيح 26
مباني طبقه بندي كالاها 26
كدگذاري كالاها 27
ضرورت و شرايط كدگذاري 28
خصوصيات يك نظام كدگذاري صحيح 29
علل استفاده از نظام كدگذاري 29
روشهاي كدگذاري 32
كدگذاري بر اساس طبقه بندي كالاها 33
كد ميله اي ( خط نما ) 33
استقرار كالاها در انبار 35
چيدن و استقرار كالاها در انبار 35
استفاده از حداكثر فضاي انبار 36
وسايل كار در انبار 38
نظامهاي خروج كالا از انبار 38
روشهاي انباركردن كالا 40
فصل چهارم : نظام نظارت بر انبار
وسايل و ابزار نظارت بر عمليات انبار 44
دفاتر انبار 44
كارت انبار 44
كاردكس حسابداري 47
مهمترين كارتهاي انبار 48
طراحي نظام اطلاعاتي براي انبار 53
نتايج حاصل از استقرار نظام صحيح اطلاعاتي انبار 54
وظايف اطلاعاتي انباردار 55
طراحي فرمهاي انبار 55
نمودار حركت فرمها 56
تعريف فرم 57
فرمهاي مورد نياز انبار 58
گردش عمليات در سيستم تداركات 59
دريافت و صدور كالاها 61
روشهاي اجراي كار در انبار 62
عمليات حسابداري خريد و انبار 64
روشهاي درخواست و دريافت كالا از انبار 64
روشهاي صدور و درخواست خريد و ورود كالا به انبار 66
روش برگشت كالا به انبار 67
فصل پنجم : نظام نظارت بر موجودي
استقرار نظام نظارت بر موجودي جنسي در سازمان 68
هدف و فوايد نظارت بر موجودي 68
اهميت و فوايد نظام نظارت بر موجودي 69
دسته بندي كالاهاي مختلف 70
ارزش يابي كالاها 70
هزينه هاي مربوط به موجودي 71
نظام موجودي صفر 75
فصل ششم : شيوه هاي رياضي نظارت بر موجودي
شيوه هاي رياضي نظارت بر نظام موجودي 77
عوامل مؤثر در تعيين موجودي 80
انبارگرداني 84
فصل هفتم : نحوه انبارگرداني در شركت تجهيزات ايمني راهها
مقدمه 86
انبار 86
تقسيم انبار 86
سيستم انبار 88
فرمهاي مورد استفاده در انبار 88
نحوه ورود جنس به انبار 90
نحوه خروج جنس از انبار 90
نحوه نگهداري موجودي حساب كالا در انبار 90
كدينگ ( شماره كالاهاي انبار ) 91
حفاظت فيزيكي از انبار 92
انبارگرداني 92
جمع آوري برگه هاي شمارش 92
ليستهاي مغايرت 92
نحوه انبارگرداني 93
منابع و مأخذ
پيوست
پيشگفتار
منظور از طرح سيستم اطلاعاتي انبار در كارخانه ، بطور كلي ايجاد روشي سيستماتيك و منطقي است براي اجراي عمليات مربوط به كالاهاي موجود در انبار و همچنين اعمال كنترلهاي لازم روي مراحل مختلف اين عمليات .
جزئيات سيستمهاي طرح شده در واحدهاي مختلف صنعتي با توجه به نوع فعاليت و سازمان داخلي آنها ممكن است با يكديگر تفاوت داشته باشد ولي نتايج زير از طرح هر سيتم اطلاعاتي انبار عايد مي گردد :
1) ايجاد رابطه هاي بهتر و منطقي تر در داخل كارخانه براي تبادل اطلاعات .
2) تسريع عملكرد قسمتهاي مختلف به كمك طرح فرمهاي مناسب .
3) انجاد كنترلهاي بهتر در كارخانه .
4) كمك به شناسائي بهتر كالاهاي موجود در انبار با توجه با تنوع آنها .
5) طرح فرمهاي مناسبتر براي نگهداري حساب موجوديهاي انبار ( مثل كـارت انبـار و… ) .
6) طرح فرمهاي بهتر براي نقل و انتقالات كالاهاي موجود انبار ( مثل برگ درخواست جنس از انبار و …. ) .
7) نگهداري اطلاعات بروز درآمده از وضع موجوديهاي انبار كه در مقاطع مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد ( مثلاً براي محاسبه قيمت تمام شده و …. ) .
8) سفارش به موقع كالا و به ميزان مورد نياز به آن .
9) افزايش اطلاعات مديريت از ميزان كالاهاي موجود در انبار ، مصرف آنها و مسائل مشابه .
10) ايجاد اطمينان در مديريت از عدم وجود سوءاستفاده در موجوديهاي انبار .
11) كاهش اشكالات احتمالي ناشي از غيبت افراد شاغل در سيستم ، بخصوص انباردار .
12) كاهش هزينه ها و كارهاي زائد اداري از طريق حذف فرمها و يا عمليات غيرضروري.
13) شناسائي كالاهائي كه بعلل مختلف به صورت بلااستفاده در انبار باقيمانده اند و سبب اتلاف فضاي انبار و راكد نگهداشتن قسمتي از سرمايه كارخانه ميشوند.
